در این مقاله قصد داریم به یکی از مباحث مهم در حوزه آموزش زبان انگلیسی در ایران بپردازیم و آن هم بحث یادگیری کاربردی مکالمه زبان انگلیسی در شرایط ارتباطی واقعی و چالش های روزافزونی است که زبان آموزان ایرانی با آن مواجه هستند.
همانطور که می دانید در کشور ما به دلایل زیادی چون بیگانه بودن زبان انگلیسی (و نه زبان دوم بودن) به عنوان یک زبان خارجی که باعث حذف فرصت های طبیعی و تصادفی یادگیری زبان انگلیسی شده است و همچنین عدم اتخاذ متدولوژی آموزشی مناسب در تدریس زبان انگلیسی در سیستم آموزش و پرورش، موسسات و آموزشگاه های زبان و اخیراً و با شیوع بیماری کرونا سیستم های آموزش آنلاین از طریق شبکه های اجتماعی چون اینستاگرام و وب‌سایت های آموزشی بخش عمده ای از این رسالت آموزشی را به عهده گرفته اند.
نتایج تحقیقات حاکی از آن است که درصد بسیار کمی از زبان آموزان پس از سال‌ها و ترم های متوالی حضور در این سیستم های آموزشگاهی به اهداف کاربردی خود می رسند. این نتیجه عمومأ زمانی برای زبان آموزان مشخص می شود که در یک شرایط واقعی ارتباط محور (در مسافرت های خارجی، شرکت در آزمون های داخلی و بین‌الملل زبان انگلیسی، اهداف مهاجرتی و تحصیلی) قرار می گیرند. در ادامه چند دلیل عمده عدم نتیجه‌گیری در یادگیری زبان انگلیسی به صورت کاربردی در سیستم های آموزشگاهی و آنلاین آموزش زبان در ایران می پردازیم.
یکی از دلایل اصلی مربوط به محتوای آموزشی در سیستم های آموزشگاهی است که طبیعتاً تاثیر مستقیمی روی متدولوژی آموزشی دوره های آموزش زبان دارد. یکی از نواقص اصلی بسته های آموزشی این است که هیچ کدام از موضوعات ارتباط محور به شکل گام به گام، با درگیر کردن همه مهارت های زبانی و از همه مهمتر جامع و کامل در سیستم آموزشی ارایه نمی شود. به عنوان مثال در یک موضوع ارتباط محور مانند «خرید کردن»، در محتوای آموزشی ترم اول ممکن است فقط یک مکالمه کوتاه ارایه شده باشد و بعد از آن در ترم پنجم یک متن ریدینگ کوتاه در بسته آموزشی گنجانده شده باشد و بعد از چند ترم یک متن شنیداری تدریس شود که نتیجه این آموزش محدود و از هم گسسته در شرایط ارتباطی دنیای واقعی باعث می شود زبان آموز نتواند نیاز ارتباطی خود در بازار و خرید رفتن را برآورده کند. حتی اگر در یک سیستم آموزشگاهی در یک درس جامع موضوع «خرید کردن» در قالب مکالمه، ریدینگ و فعالیت شنیدن و صحبت کردن ارایه شده باشد باز هم به دلیل عدم ارایه ورودی های کافی، زبان آموزان به اهداف ارتباطی خود دست نمی یابند.
دلیل دوم این است که محتوای آموزشی بسته های آموزشی در آموزشگاه مربوط به سال های گذشته است و در دنیایی که شاهد تحولات روزافزون در حوزه های مختلف است بخش قابل توجهی از این محتوای آموزشی با نیاز های ارتباطی دنیای امروز سنخیتی ندارند.
یکی دیگر از دلایل اصلی حذف آموزش گرامر انگلیسی، به حاشیه راندن آن و یا عدم اتخاذ متدولوژی آموزشی صحیح گرامر انگلیسی است که در نتیجه تاثیر مستقیمی روی مشکلات و چالش های زبان آموزان در شرایط ارتباطی کاربردی و واقعی دارد. مشکل اصلی در تدریس گرامر عدم انتخاب جهت درست آموزشی است. بدین منظور که در آموزش گرامر باید ابتدا کاربردهای واقعی گرامر در شرایط ارتباطی آموزش داده شود و پس از اینکه زبان آموزان با کاربردهای ارتباطی گرامر آشنا شدند، ساختار های گرامری آن آموزش داده شود. مشکل اینجاست که در بسیاری از سیستم های آموزشگاهی، آموزش گرامر فقط به جنبه ساختاری گرامر محدود می‌شود که در نتیجه به دلیل عدم ارزش گذاری ارتباطی آن در شرایط واقعی ارتباطی از طرف زبان آموزان خسته کننده، غیر کاربردی و غیرمرتبط تشخیص داده می‌شود. این موضوع در نهایت سیستم های آموزشگاهی را به سمتی سوق داده است که آموزش گرامر را یا از سیستم آموزشی خود حذف کنند و یا آموزش آن را به حاشیه برانند آن هم به جای اینکه رویه آموزش گرامر را تغییر دهند.
آخرین دلیلی که قصد داریم در مقاله حاضر به آن بپردازیم مربوط به استفاده از یک محتوای آموزشی برای همه هدف های ارتباطی زبان آموزان است. زبان انگلیسی یک اقیانوس است که هر کسی نسبت به هدف خود باید از آن ماهی خود را شکار کند اما در سیستم های آموزشگاهی ایران، فقط با یک بسته آموزشی به همه این نیازهای متنوع ارتباطی پاسخ داده می شود که در نتیجه بسیاری از زبان آموزان به اهداف ارتباطی خود دست نمی یابند.
در مقاله دوم قصد داریم به تبیین راهکارهای برون رفت از چالش‌ها و موانع فعلی از طریق ارایه راهکارهای عملی بپردازیم.

با مهر فراوان
دکتر حجت اله سرلک
لطفاً در صورت تمایل برای ارایه نظرات خود و کسب اطلاعات بیشتر درباره محتوای این مقاله از سیستم مشاوره سوال و یا نظر خودتان را مطرح کنید.